Thị trường tín chỉ carbon đang phát triển mạnh mẽ khi các chính phủ và doanh nghiệp trên toàn cầu nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính (GHG). Tuy nhiên, giá trị của tín chỉ carbon không cố định mà biến động dựa trên nhiều yếu tố. Hiểu rõ những yếu tố này giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp đưa ra quyết định chính xác khi tham gia thị trường.
1. Nhu cầu và nguồn cung trên thị trường carbon
Nhu cầu tín chỉ carbon đến từ các doanh nghiệp và tổ chức cần tuân thủ quy định của chính phủ hoặc thực hiện bù đắp lượng phát thải (carbon offset) trong chiến lược ESG. Xu hướng Net Zero của những tập đoàn lớn như Microsoft, Google hay Tesla đang thúc đẩy nhu cầu mạnh mẽ. Các chính sách như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU cũng buộc doanh nghiệp mua tín chỉ để tránh bị đánh thuế khi xuất khẩu hàng hóa sang châu Âu.
Nguồn cung tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án giảm phát thải như trồng rừng (REDD+), năng lượng tái tạo, hay thu giữ carbon (CCUS). Số lượng phát hành phụ thuộc vào tốc độ phát triển dự án và quy trình kiểm định chất lượng. Khi nguồn cung hạn chế do thiếu dự án đủ điều kiện hoặc quy định siết chặt, giá sẽ tăng. Thực tế, giá tín chỉ carbon trong hệ thống EU ETS đã tăng từ 25 EUR/tấn CO₂ năm 2020 lên hơn 80 EUR/tấn CO₂ năm 2023.
2. Loại thị trường carbon: tuân thủ và tự nguyện
Thị trường tuân thủ (Compliance Market) được vận hành theo cơ chế hạn ngạch phát thải (Cap-and-Trade). Doanh nghiệp vượt mức phát thải phải mua tín chỉ carbon, khiến giá ở thị trường này thường cao và ổn định hơn. Ví dụ: EU ETS, California Cap-and-Trade, Trung Quốc ETS.
Trong khi đó, thị trường tự nguyện (Voluntary Market) cho phép doanh nghiệp tự mua tín chỉ để đạt mục tiêu Net Zero mà không bị bắt buộc bởi luật pháp. Giá trên thị trường này biến động mạnh và phụ thuộc vào chất lượng dự án cũng như uy tín của đơn vị phát hành. Các tín chỉ từ trồng rừng hoặc hấp thụ CO₂ thường có giá cao hơn so với tín chỉ từ năng lượng tái tạo.
3. Chất lượng tín chỉ carbon
Không phải tín chỉ nào cũng có giá trị như nhau. Tính bổ sung (Additionality) yêu cầu dự án chứng minh việc giảm phát thải chỉ xảy ra khi có sự hỗ trợ từ tín chỉ. Tính lâu dài (Permanence) đảm bảo hiệu quả giảm phát thải duy trì lâu dài, như trong công nghệ thu giữ carbon, so với rủi ro mất rừng ở dự án trồng rừng. Minh bạch và kiểm định (Verification & Transparency) cũng đóng vai trò quan trọng; tín chỉ được chứng nhận bởi tổ chức uy tín như Verra hay Gold Standard thường có giá cao hơn. Ví dụ, một tín chỉ từ công nghệ thu giữ CO₂ dưới lòng đất có thể đạt giá 100 USD/tấn, trong khi từ năng lượng mặt trời chỉ khoảng 5–10 USD/tấn.
4. Chính sách và quy định quốc tế
Các quy định như CBAM của EU áp thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu có phát thải cao khiến nhu cầu tín chỉ tăng. Ngoài ra, Điều 6 của Thỏa thuận Paris cho phép các quốc gia giao dịch tín chỉ quốc tế (ITMO). Tín chỉ đủ điều kiện trong cơ chế này thường có giá 30–50 USD/tấn, cao hơn nhiều so với 5–15 USD/tấn của tín chỉ không đủ điều kiện.
5. Công nghệ và đổi mới trong thị trường carbon
Công nghệ blockchain đang giúp số hóa và minh bạch hóa giao dịch tín chỉ, hạn chế gian lận và tăng độ tin cậy. Các giải pháp thu giữ và lưu trữ carbon (CCUS) như của Climeworks hay Carbon Engineering cho phép tạo ra tín chỉ có giá trị trên 100 USD/tấn nhờ tính lâu dài và minh bạch cao.
Kết luận
Giá trị tín chỉ carbon được quyết định bởi nhiều yếu tố: cung cầu thị trường, loại thị trường, chất lượng tín chỉ, chính sách quốc tế, cùng với tác động của công nghệ và minh bạch hóa. Nhà đầu tư và doanh nghiệp cần phân tích kỹ các yếu tố này để tối ưu hóa lợi nhuận và chiến lược khi tham gia thị trường carbon.