Trong thời gian qua, vì tác động to lớn từ đại dịch Corona mà hàng nghìn tấn nông sản của Việt Nam tắc nghẽn ở cửa khẩu chờ thông quan. Tuy nhiên, đó chỉ là 1 phần, giả sử đại dịch Corona không xảy ra thì chúng ta vẫn sẽ ách tắc nông sản tại cửa khẩu vì các yêu cầu về truy xuất nguồn gốc được Trung Quốc thông báo từ 2 năm trước đến nay vẫn chưa được thực hiện.
Bối cảnh thực trạng
Theo như thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Chính phủ Trung Quốc gia giảm giao dịch hàng hóa nhằm tránh tình trạng tập trung đông người tạo tiền đề cho dịch bệnh lây lan trên diện rộng, tất nhiên thời gian tới sẽ có những ảnh hưởng tiêu cực đến thương mại của 2 nước.
Bà Nguyễn Thị Thành Thực, Chủ tịch Cổ phần Bagico cho biết: Đối với mặt hàng hoa quả nói riêng và nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc nói chung, Việt Nam thường là xuất tươi và xuất bằng đường bộ sang những chợ truyền thống, chợ buôn ở Trung Quốc. Thế nhưng cửa khẩu Việt – Trung tạm ngừng trong một vài ngày qua bởi dịch virus Corona nên chắc chắn tác động nặng nề đến xuất khẩu nông sản Việt.
Lượng lớn nông sản Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc hiện nay là dưa hấu, thanh long và mít. Những giống trái cây này khi xuất sang thị trường Trung Quốc phần lớn tập trung ở chợ buôn Giang Nam, Quảng Châu. Những xe hàng nông sản Việt đã bị ngừng trệ tại cửa khẩu, có xe phải quay đầu do những bãi cửa khẩu không đủ khả năng cung cấp điện để bảo quản hàng hóa. Kể cả khi cửa khẩu mở cửa thông thương, nếu chợ Giang Nam không hoạt động trở lại, những xe hàng xuất sang cũng sẽ ngừng trệ. Ở vài quốc gia khác không có đường biên giới giáp ranh Trung Quốc và chủ yếu xuất khẩu bằng đường biển thì ảnh hưởng của dịch virus Corona sẽ không nặng nề như Việt Nam.

Yêu cầu truy xuất nguồn gốc là vấn đề chủ chốt.
Thật ra không phải chờ đến khi có dịch thì chúng ta mới phải đối diện khó khăn về xuất khẩu và nếu không có dịch bệnh thì chúng ta cũng vẫn sẽ phải đối mặt với những thử thách này vì Việt Nam vẫn gặp trở ngại khi thực hiện truy xuất nguồn gốc nông sản.
Một trong các lý do làm nông sản của chúng ta ùn ứ tại biên giới từ năm ngoái là chưa đáp ứng được quy định nhập khẩu có mã vùng trồng, mã xưởng, dán tem truy xuất nguồn gốc. Giả như đợt này không xảy ra dịch thì khả năng cao 1-2 tháng tới chúng ta vẫn sẽ ách tắc nông sản tại cửa khẩu vì truy xuất nguồn gốc vẫn chưa được thực hiện nghiêm túc.
Theo như chính sách thì Trung Quốc đã thông báo từ 2 năm trước, nhưng đến nay chúng ta vẫn chưa có quy định cụ thể về mã vùng trồng, xưởng hay tem truy xuất nguồn gốc. Trong Luật Trồng trọt của Việt Nam có Điều 64 về quản lý vấn đề truy xuất nguồn gốc. Tuy thế nhưng những văn bản hướng dẫn của Bộ NN&PTNT cũng như UBND các cấp chưa có.
Để xử lý thực trạng, cần có các đề xuất thích hợp để thay đổi cục diện. Đối với mã vùng trồng luôn cố định, không bao giờ thay đổi, nhưng đối với mã xưởng, chúng ta chưa có tiêu chuẩn công nhận. Chúng ta không nên xem thường thị trường Trung Quốc mà còn phải chiếm được thị trường lớn này và đồng thời có đủ khả năng cạnh tranh với những quốc gia khác. Hiện tại thì thương mại điện tử phát triển nhưng mặt hàng của chúng ta vẫn kém về chất lượng, mẫu mã nên sẽ còn nhiều thách thức hơn trong việc xuất khẩu nông sản sang thị trường này. Hơn nữa hàng Việt Nam tại Trung Quốc quá ít và không có chỗ đứng trên thị trường nên thường bị lệ thuộc vào thương lái Trung Quốc.
