Bộ Công Thương đã thông báo về tình trạng sản xuất, tiêu thụ và nhập khẩu của thị trường Trung Quốc (TQ). Căn cứ vào đó, những thương nhân sản xuất, xuất khẩu nông sản nên tuân thủ những yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, truy xuất nguồn gốc tại thị trường này.
Bối cảnh chung của mặt hàng dưa hấu tại thị trường Trung Quốc
Theo như thông tin cập nhật từ Vụ Thị trường châu Á – châu Phi (Bộ Công Thương) thì diện tích trồng dưa hấu ở TQ hiện tại rơi vào tầm 2 triệu ha, nắm tỷ trọng 10% tổng lượng diện tích trồng cây ăn quả, rau màu của toàn TQ, lượng sản phẩm bình quân từ 73~75 triệu tấn/năm.
Hiện tại có 22/31 tỉnh thành ở TQ có chứa diện tích đất canh tác dưa hấu. Đặc biệt lưu ý, những nhà sản xuất nhỏ lẻ nông sản nói chung, dưa hấu nói riêng ở TQ đã và đang thay thế bằng các khu trồng lớn có môi trường tự nhiên thích hợp. Những chuyên gia TQ xem đây như xu thế hiển nhiên trong bối cảnh nông nghiệp tiên tiến, vừa có thể ứng dụng cơ giới hóa cũng như công nghệ cao trong sản xuất, đẩy mạnh năng suất và sản lượng, đồng thời vừa đảm bảo chất lượng và tuân thủ các yêu cầu ngày càng khắt khe của người tiêu dùng TQ về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc.
Còn về mùa vụ, thu hái dưa hấu ở TQ cũng kéo dài vào khoảng cuối tháng 4 cho tới khoảng tháng 9 mỗi năm, chênh lệch không đáng kể so với mùa vụ thu hoạch dưa hấu ở Việt Nam. Hải Nam là vùng vào vụ dưa sớm nhất, kế đến là Quảng Tây, Chiết Giang, Giang Tô, Sơn Đông… Vì thế, TQ thường gia tăng nhập khẩu dưa hấu vào giai đoạn từ tháng 11 năm trước tới tháng 4 năm sau.
Về thói quen tiêu dùng, dưa hấu ở TQ thường dùng như món tráng miệng hay làm nước ép. Lúc trước, người TQ hay dùng dưa hấu vào mùa hè vì nhu cầu giải nhiệt thanh lọc. Tuy nhiên, vì tiêu chuẩn sinh hoạt ngày càng tăng cao, nhu cầu người TQ (đặc biệt là người phía Bắc) ngày một đa dạng và có thường lệ dùng dưa hấu vào Tết Nguyên đán (vì dưa hấu màu đỏ, là màu của may mắn theo suy nghĩ của họ). Người tiêu dùng TQ cũng hay lựa chọn dưa nhỏ vừa đủ với cân nặng tầm 3-4kg/quả. Giống loại được họ thích dùng là “Hắc mỹ nhân”.
Trung Quốc thực hiện nghiêm túc các quy định kiểm duyệt thực phẩm và thông tin truy xuất nguồn gốc
Chiếu theo số liệu thống kê từ Hải quan TQ, sản lượng dưa hấu nhập khẩu của TQ từ năm 2014 đến đầu năm 2018 bình quân đạt khoảng trên 200 ngàn tấn/năm cùng kim ngạch đạt khoảng 30 triệu USD/năm, song có chiều hướng giảm. Vào năm 2017, TQ nhập khẩu 188,32 nghìn tấn dưa hấu, đạt 31,86 triệu USD, giảm 7,78% về số lượng và 2,81% về kim ngạch. Hiện tại, ngoài Việt Nam ra, TQ còn nhập khẩu dưa hấu từ Malaysia và Myanmar.
Về tiêu chuẩn chất lượng, theo như thông lệ quốc tế và giống với những thị trường nhập khẩu khác, TQ cũng có các quy định cụ thể chi tiết về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm soát đối với hàng nông sản và trái cây (trong đó có dưa hấu), những lô hàng nông sản, trái cây khi nhập khẩu vào TQ phải có chứng thư kiểm nghiệm, kiểm dịch bởi cơ quan quản lý nước xuất khẩu cấp theo mẫu và theo như thỏa thuận từ TQ.
Bên cạnh đó, Chi nhánh Thương vụ Việt Nam ở Nam Ninh, Quảng Tây, TQ cũng cho biết, để đảm bảo vệ sinh, an toàn dịch bệnh, Hải quan Quảng Tây dạo gần đây đã chính thức đưa ra quy định cho những doanh nghiệp nhập khẩu trái cây trên địa bàn thay thế vật liệu đệm, lót dưa hấu (Việt Nam thường dùng rơm để lót dưa hấu) trong quá trình vận chuyển bằng những vật liệu không gây hại, không có sinh vật truyền nhiễm (như xốp lưới) từ tháng 5/2019.
Đặc biệt lưu ý, vào tháng 5/2018, TQ đã gia tăng thực hiện quản lý, truy xuất nguồn gốc dành cho trái cây nhập khẩu nói chung và dưa hấu nói riêng bằng những quy định yêu cầu doanh nghiệp nhập khẩu vào TQ thực hiện đăng ký mẫu tem nhãn truy xuất nguồn gốc tại cơ quan Hải quan TQ đồng thời dán tem nhãn này lên những sản phẩm/bao bì trái cây nhập khẩu. Nội dung trên tem nhãn gồm các thông tin của vườn trồng,cơ sở đóng gói…
Danh sách vườn trồng, doanh nghiệp đóng gói phải được cơ quan quản lý nước xuất khẩu thông báo chính thức cho phía TQ. Đây là những quy định đã có từ trước, phù hợp với thông lệ quốc tế, nhưng trước đây thực hiện chưa nghiêm. Nhưng nay, đối diện với nhu cầu của người tiêu dùng, những cơ quan chức năng của TQ đã chú ý và xử lý nghiêm túc hơn.
Tình trạng truy xuất nguồn gốc nông sản tại Việt Nam
Đối với Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan TQ đã đăng tải “Danh sách những vườn trồng 8 loại trái cây” gồm có Chôm chôm, Thanh long, Vải, Nhãn, Xoài, Dưa hấu, Chuối, Dứa và “Danh sách những cơ sở đóng gói của Việt Nam” được quyền xuất khẩu chính thức vào TQ trên hệ thống thông tin từ cơ quan này.
Những quy định giống như của TQ cũng đã và đang có nhiều nước (có Việt Nam) áp dụng. Tuy nhiên, những thương nhân xuất khẩu nông sản, trái cây Việt Nam (gồm luôn cả đối tác của họ là những doanh nghiệp nhập khẩu TQ) vẫn chưa có sự chú tâm đầy đủ để thực hiện.
Nhằm hạn chế rủi ro và bảo đảm xuất khẩu ổn định sang thị trường TQ, Bộ Công Thương khuyến nghị những thương nhân sản xuất, xuất khẩu nông sản chủ động phối hợp cùng những nhà nhập khẩu TQ nghiên cứu và chấp hành những yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, kiểm nghiệm, kiểm dịch, bao bì đóng gói, truy xuất nguồn gốc của thị trường TQ. Nếu như vườn trồng trái cây và doanh nghiệp đóng gói vẫn chưa có trong danh sách mà Tổng cục Hải quan TQ đăng tải thì doanh nghiệp nên chủ động liên hệ với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để được hướng dẫn chi tiết.